Շուկայի բարելավված հասանելիություն

Վերջնարդյունք 3-ի ընդհանուր տեսլականն է աջակցել պիտակավորված, փաթեթավորված և տեսակավորված ավելի բարձր որակի մրգերի հասանելիությանն ավելի բարձրարժեք շուկաներում, ինչպես նաև դրանց մանրածախ վաճառքին (սուպերմարկետներում), վերամշակմանը և արտահանմանը:

Մեղրիի ֆերմերները կարող են ավելացնել իրենց եկամուտները`

• վաճառելով արդի մեթոդներով աճեցված թարմ մրգի ավելի մեծ քանակություն` ֆերմերների միջև համագործակցության բարելավման արդյունքում;
• սուպերմարկետներին վաճառելով իրենց բարձրակարգ արտադրանքն ավելի բարձր գնով, որը ֆերմերների համար կապահովի ավելի բարձր «ֆրանկո-ֆերմա գին» (գյուղ. մթերքի արտադրողի կողմից սահմանված մեծածախ գին, որը չի ներառում արտադրանքը տնտեսությունից տեղափոխելու տրանսպորտային ծախսերը)` տեսակավորման, սորտավորման, պիտակավորման և փաթեթավորման արդյունքում;
• վաճառելով ավելի մեծ ծավալների ցածրորակ մրգեր ՀՀ այլ շրջաններում գործող վերամշակողներին;
• մեծացնելով մրգերի աճեցման իրենց բիզնեսի շահութաբերությունը` ծախսերի կրճատման և (կամ) հետբերքավաքային գործընթացների բարելավված կառավարման մեթոդների/միջոցների կիրառման արդյունքում:

Բացի արտադրության և արտադրողականության աճից` ֆերմերները կարող են ավելացնել իրենց եկամուտները բարձրորակ մրգերի դիմաց ավելի բարձր գին ստանալու միջոցով: Ակնկալվում է, որ այս ազդեցությունը կստեղծվի մի քանի հիմնական ուղիներով, որոնցից ամենակարևորը (որն էլ հանդիսանում է Ծրագրի Վերջնարդյունք 3-ը) թզի, արքայանարնջի ու նռան արտադրությունից ստացվող հասույթների ավելացումն է` շուկայավարման առաջադեմ գործիքների և մեթոդների կիրառության միջոցով:   Ընթացիկ Վերջնարդյունքը նպատակաուղղվում է ապահովելու, որ ավելացած բարձրորակ պիտակավորված, տեսակավորված ու փաթեթավորված մրգի դիմաց ավելի բարձր գին վճարելու սպառողների պատրաստակամության արդյունքում ստեղծված հավելյալ արժեքի մի մասն  ուղղվի ֆերմերներին` միջնորդների/սուպերմարկետների/արտահանողների միջոցով (շահույթի արդար բաշխում արժեշղթայի դերակատարների միջև), ինչպես նաև խթանում է եկամուտների նոր  աղբյուրների գոյացումը և նոր մրգերի/նոր տեսակների հաջող ներթափանցումը շուկա:

Այդ նպատակով Վերջնարդյունքի միջամտությունների տարրերից մեկը ագարակային տնտեսության մակարդակով հետբերքավաքային կառավարման բարելավումն է և միաժամանակ ֆերմերների շուկայական ուժի մակարդակի բարձրացումը` բանակացություններ վարելու հմտությունների բարելավման, ինչպես նաև բարձրարժեք շուկաներ մուտք գործելու հնարավորությունների մեծացման միջոցով: Մրգերի սորտավորման, պիտակավորման, տեսակավորման և, անշուշտ, այսպես կոչված «անձնագրային համակարգի» զարգացման/խթանման միջոցով` Ծրագիրը կարող է ստեղծել պոտենցիալ բազա, որը հետագայում հնարավորություն կընձեռի ֆերմերներին ստանալու առնվազն 20%-ով ավելի բարձր գին առաջնակարգ որակի, պիտակավորված, սորտավորված և տեսակավորված ապրանքների համար[1]:

Հաջորդ տարրը նախատեսում է ապահովել, որ շուկա փոխադրվելիս բարձրորակ մրգերը չկորցնեն իրենց արժեքը:  Փոխադրման համար անհամապատասախան տարաները և սառնարանային տրանսպորտի միջոցների բացակայությունը կարող են մեծ վնաս հասցնել փոխադրվող մրգերին կամ անգամ` հանգեցնել դրանց լրիվ կորստին:   Նշված ռիսկերը նվազեցնելու համար Ծրագիրը կաշխատի առևտրային կազմակերպությունների, միջնորդներների կամ ֆերմերների հետ` նրանց գործելակերպերը և տեխնոլոգիաները բարելավելու ուղղությամբ:

Ծրագիրը կաջակցի նաև հետբերքավաքային գործընթացների կառավարման մեթոդների ներկայացմանը, ինչպես նաև սառը պահպանության պահեստների/նկուղների ստեղծմանը` արտադրանքի վաճառն ավելի ուշ կազմակերպելու և դրանով իսկ ֆերմերների եկամուտը կրկնակի ավելացնելու նպատակով:

Վերջնարդյունք 3-ի ընդհանուր նպատակի և տեսլականի իրագործման համար Ծրագրով նախատեսվում են հետևյալ չորս հիմնական միջամտությունները.

1. բարձրարժեք շուկայի ուղիների հասանելիության բարելավում, որը կիրականացվի հետևյալ հիմնական ծրագրային գործունեությունների միջոցով` բարելավված առևտրային կապեր ֆերմերների և գնորդների միջև,  փոխվստահության վրա հիմնված երկարաժամկետ գործարար կապեր, այն է` բարելավված գործարար կապեր պոտենցիալ կորպորատիվ գնորդների (սուպերմարկետներ, վերամշակող ընկերություններ և արտահանողներ) և ֆերմերների միջև:  Այս գործունեությունների իրականացման հիմնական գործընկերների շրջանակը Մեղրիի շրջանից կներառի` առաջատար ֆերմերներ, միջնորդներ/մանրածախ առևտրի կազմակերպություններ (որոնք կստանձնեն համակարգման/համախմբման գործառույթը), որոնք կհամագործակցեն ՀՀ տարբեր շրջանների մասնավոր ընկերությունների/գործակալների հետ: Մեղրիի արտադրանքով հետաքրքրված պոտենցիալ արտաքին շուկաները/միջազգային գնորդները կարող են լինել հիմնականում այն երկրները, որտեղ կա համեմատաբար մեծ հայկական Սփյուռք (օրինակ` Ռուսաստանի Դաշնություն, Ուկրաինա և ԱՄՆ-ի որոշ նահանգներ), ինչպես նաև այն երկրները, որոնց կողմից ընդունված սննդամթերքի անվտանգության ստանդարտները համեմատաբար մեղմ են: Ֆերմերների և գնորդների միջև գործարար կապերի հաստատմանն աջակցելու արդյունքում Ծրագիրն ակնկալում է նպաստել Մեղրիի շրջանում շուկայի դերակատարների և բիզնես կողմնորոշում ունեցող ֆերմերների թվի ավելացմանը;
2. ԱՇՄ-ների շուկայավարման հմտությունների բարելավում.  շուկայավարման/մարքեթինգի ակնհայտ առավելիություններից մեկը բիզենսի խթանումն է, համբավ և ուշադրություն ձեռք բերելը[2]: Յուրաքանչյուր բիզնես պետք է  «գումար ծախսի, որպեսզի գումար ստանա» և Ծրագիրը կջանա, որպեսզի իր գործընկերները (առաջատար ֆերմերներ, միջնորդներ/առևտրային կազմակերպություններ) ճանաչեն այդ իրողությունը: Հետևաբար, շուկայավարման  ամենակարևոր առավելությունն է` վաճառքը խթանելու միջոցով պարզապես մեծացնել շահույթները:  Այս սկզբունքներով առաջնորդվելով` Ծրագիրը նախատեսում է աշխատել ԱՇՄ-ների հետ (մասնավորապես` առաջատար ֆերմերներ և միջնորդներ/առևտրային կազմակերպություններ)` նրանց շուկայավարման հմտությունները բարելավելու ուղղությամբ, որն ավտոմատ կարգով կհանգեցնի  նրանց բանակցային և առևտային հմտությունների բարելավմանը, որն էլ իր հերթին կնպաստի  եկամուտների ավելացմանը: Միաժամանակ, Ծրագիրը կխթանի մրգերի դասակարգման կամ տեսակավորման («էքստրա» կամ «բարձրորակ», 1-ին, 2-րդ և 3-րդ կարգի ապրանք) համակարգի ներկայացմանը` աշխատանքներ տանելով առաջատար ֆերմերների և միջնորդ/առևտրային կազմակերպությունների, ինչպես նաև սուպերմարկետների հետ` տեսակավորման ստանդարտների ներկայացման ուղղությամբ: ԳԱՄԿ-ի, Կանանց ռեսուրս կենտրոնի (ԿՌԿ) և միջնորդների/արտահանողների/մանրածախ առևտրի կազմակերպությունների (սուպերմարկետներ), ինչպես նաև զարգացման կազմակերպությունների համագործակցությամբ` Ծրագիրը կիրականացնի ընթացիկ միջամտությունը հոգալով ծախսերի մեծ մասը, իսկ 2016 թվականից սկսած ԳԱՄԿ-ը, ԿՌԿ-ը կամ Մեղրիում բիզնեսով զբաղվելու մեջ հետաքրքրված որևէ այլ ԱՇՄ կստանձնի այդ գործունեությունը, իսկ ֆերմերները` միջնորդների/արտահանողների/մանրածախ առևտրային կազմակերպությունների (սուպերմարկետներ) հետ միասին, կհոգան բոլոր վճարները;
3. հետբերքավաքային գործընթացների կառավարման մեթոդների և հմտությունների բարելավում.  ծրագիրը նախատեսում է խթանել թարմ/սառնարանային պահպանության շղթայում բիզնես ներդրումները` հետբերքավաքային կորուստները կրճատելու նպատակով: Այս միջամտութան մասով Ծրագրի հիմնական գործընկերները կլինեն առաջատար ֆերմերները և միջնորդ/առևտրային կազմակերպությունները:  Սառը պահպանության շղթայի (օրինակ` ագարակային տնտեսությունում սառը պահպանության պահեստ) կառուցման ծախսերը հիմնականում կկրեն դրանց սեփականատերերը` ֆերմեր կամ ֆերմարային խմբեր, իսկ Ծրագիրը կտրամադրի փոքր ֆինանսական օգնություն և տեխնիկական աջակցություն: Յուրաքանչյուր համայնքում սառը պահպանության պահեստների ցուցադրական ծրագրի իրականացումից և այդ պահեստների շահագործման օգուտները հիմնավորող ծախսերի արդյունավետության վերլուծությունից հետո, այլ ֆերմերները ևս կսկսեն աշխատել այդ ուղղությամբ` միջնորդների/մանրածախ առևտրային կազմակերպությունների (օրինակ` սուպերմարկետներ) հնարավոր աջակցությամբ, որոնք շահագրգռված կլինեն նման համագործակցությամբ, քանի որ կաջակցեն պահանջարկ վայելող թարմ մրգերի մատակարարմանը ոչ միայն որոշակի սեզոնի ընթացքում:  Այսպիսով, սառնարանային/սառը պահպանության համակարգի ստեղծումը կարող է դառնալ ֆերմերների եկամուտների ավելացման լրացուցիչ աղբյուր` հնարավորություն տալով նրանց պահպանել իրենց ապրանքը սեզոնից հետո և վաճառել այն զգալիորեն ավելի բարձր գներով;
4. առևտրային նպատակով արտադրող տեղական վերամշակողների զարգացման խթանում.   ծրագիրը նախատեսում է աջակցել կին ֆերմերային խմբերին` փոքրաբասշտաբ, տնային պայմաններում վերամշակման նախաձեռնությունները զարգացնելու նպատակով:  Ծրագիրը կխթանի նաև նրանց մուտքը շուկայի որոշակի նիշա: Վերոնշյալ միկրոբիզնեսների խթանման համար կդիտարկվեն բիզնեսը սկսելու համար փոքր դրամաշնորհների, ինչպես նաև շուկա մուտք գործելու և բանակցելու հմտությունների զարգացմանն ուղղված բիզնես խորհրդատվության  տրամադրման հնարավորությունները: Այս միջամտության մասով հիմնական գործընկերների շրջանակը կներառի` կին ֆերմերներ, միջնորդներ, սուպերմարկետներ և զարգացման կազմակերպություններ (օրինակ` ՓՄՁ ԶԱԿ, ԱՄՆ ՄԶԳ, ՄՖԿ, Վորլդ Վիժն Հայաստան և այլն)[3]: «Մեղրիում տեղական մրգերի վերամշակման խթանման» ծրագրային գործունեության շրջանակում ՇՄՀ ծրագիրը, ՓՄՁ ԶԱԿ-ի հետ համատեղ, կկազմակերպի ուսուցողական դասընթաց մրգերի վերամշակման (չորացման) ոլորտում ներգրավված մասնագետների համար, ինչպես նաև կկազմակերպի քննարկումներ Մեղրիում մրգերի չորացման տեխնոլոգիական ասպետների շուրջ: Ծրագրի գործընկերների շրջանակը կներառի նաև ԿՌԿ-ին կամ մրգերի շուկայավարման մեթոդներում ու հարակից ոլորտներում համապատասխան կարողություններ ունեցող, շահագրգիռ այլ կազմակերպություններին, որոնք Ծրագրի ուղղակի աջակցությամբ որպես ուսուցանողներ կներգրավվեն դասընթացներում: Ծրագիրն ակնկալում է, որ փոքրամասշտաբ, տնային պայմաններում մրգի վերամշակման ոլորտի բարելավումից հետո կմեծանա նաև այդ արտադրանքի պահանջարկը, և հետևաբար` նաև գինը, որը կհանգեցնի ֆերմերների եկամուտների ավելացմանը:  Սկզբնական փուլում ծախսերը կծածկվեն համատեղ` գործընկեր կազմակերպությունների և Ծրագրի կողմից: Հետագայում այդ գործառույթը կստանձնեն արտադրողները և (կամ) միջնորդները/մանրածախ առևտրային կազմակերպությունները/արտահանողները (որոնք ուղղակիորեն աշխատում են արտադրողների խմբի հետ)` վճարելով այն բանի համար, որ իրենց մատակարարում են պահանջվող որակի և քանակի արտադրանք:

Վերոնշյալ բոլոր միջամտություններն ի վերջո կհանգեցնեն անցմանը ցածրարժեք շուկաներից դեպի բարձրարժեք շուկաներ, աշխատող գործարար կապերի հաստատմանը, բարելավված շուկայավարման մոտեցման ու հետբերքավաքային գործընթացների կառավարման առաջադեմ մեթոդների կիրառությանը, ինչպես նաև արտադրանքի համախմբմանը:

Վերջնարդյունք 3-ի ծրագրային միջամտություններ և գործընկերներ՝